Nieuwe werkelijkheid went snel, maar heimwee naar het oude blijft
Aan de praktische aspecten die corona met zich meebrengt hebben bouwbedrijven zich zonder al te veel problemen aangepast. Maar de financiële onzekerheid schuurt. Er is heimwee naar het ‘oude normaal’, nog maar zo kort geleden, toen de vooruitzichten nog prima leken. “Dit is wel weer een crisis waar we mee te maken hebben.”
Algemeen directeur Martin Companje van bouwbedrijf Roosdom Tijhuis heeft nog geen dag thuis gezeten sinds de eerste coronabeperkingen zich deden gelden. “Dat geldt voor het grootste deel van het kantoorpersoneel”, vertelt hij. “Wij zijn een uitvoerend bouwbedrijf. Het leeft hier niet zo om thuis te werken.” Goed afstand houden lukt makkelijk, want de bedrijfspanden in Rijssen en Capelle aan den IJssel zijn ruim genoeg.
Wat wél veranderde zijn de contacten met onderaannemers, toeleveranciers, overheden en de kopers van de huizen die Roosdom Tijhuis bouwt.
Die verliepen de afgelopen maanden noodgedwongen digitaal. Hoewel dat soms een prima alternatief is, vindt Companje het bij onderhandelingen met overheden toch prettiger om met elkaar fysiek te treffen, net als af en toe met de kopers van huizen. “Het is een beetje lastig om tegels uit te zoeken via Teams. En hoe vaak koop je nou een huis? Een klant vindt het toch wel heel prettig om met iemand om de tafel te zitten en de opties door te nemen. Natuurlijk kan dat allemaal via Teams-achtige overleggen, maar prettig is het niet.”
Mijlpalen
De viering van mijlpalen als start bouw en bereiken van een hoogste punt hebben de afgelopen periode stilgelegen, evenals de kijkdagen op de bouw voor kopers. Opleveringen zijn “met iets meer gedoe” in aangepaste vorm altijd doorgegaan. De versoepelingen van de afgelopen weken geven ook de bouw lucht. “Er komen hier weer meer mensen over de vloer”, ziet Companje. Straks kunnen de mijlpalen ook weer wat feestelijker verlopen. Op de bouwplaats is het wat ingewikkelder om alle protocollen en regels in acht te nemen, maar met de nodige aanpassingen is het te doen en daardoor “loopt alles goed door”, met uitzondering van een aantal bouwplaatsen waar vertraging ontstond door personeelskrapte bij een aantal onderaannemers. Die zagen hun arbeidsmigranten vertrekken toen het coronavirus begon rond te waren. De bouwdirecteur prijst zichzelf gelukkig dat de Nederlandse regering niet gekozen heeft voor een totale lockdown en dat de gemiddelde woningbouwer kon blijven doorgaan. “Je zult maar een horecaondernemer zijn. Dan mogen wij onze handen in de bouw echt dichtknijpen. Tel je zegeningen.” In het begin was het wel spannend of doorbouwen wel zou lukken. Zo vreesde Companje voor stagnatie van de aanvoer van bouwmaterialen uit andere landen, maar die bleef uit.
Oude gedrag
Of corona voor blijvende veranderingen gaat zorgen, vindt Companje moeilijk te voorspellen. “Er wordt wel gezegd ‘het wordt nooit meer zoals vroeger’, maar dat zeiden we bij de vorige crisis ook. En toen de crisis voorbij was viel iedereen weer in zijn oude gedrag.” Ongetwijfeld zullen mensen meer digitaal blijven werken, nu ze de voordelen hebben ondervonden. “Maar we blijven echt niet uitsluitend beeldbellen”, denkt hij. “Het zit in onze aard dat mensen elkaar opzoeken en elkaar in de ogen willen kijken.”
En gaat corona ook zorgen voor een groter aandeel prefab bouwen? Companje ziet die relatie niet. De bouw moet zich sowieso meer richten op industrialisatie en prefabricage voor seriematige woningbouw. “Daar zijn we volop mee bezig en daar blijven we mee doorgaan. Of dat nou echt in een versnelling komt door corona, weet ik niet.”
Gas geven
Op de korte termijn verwacht hij dat het bedrijf goed blijft presteren. “De consument is nog steeds bereid te investeren.” Woningbouw is verreweg de belangrijkste activiteit van Roosdom Tijhuis. Als de financiële gevolgen van de coronacrisis inderdaad zo desastreus uitpakken als in de somberste economische scenario’s, komt er wellicht een stimuleringsfonds voor de woningbouw, denkt Companje. “Ik hoop dat de overheid geleerd heeft dat je tijdens een crisis niet op de rem moet staan, maar gas moet geven.” Een andere optie is dat het bedrijf zich voor zijn afzet meer gaat richten op corporaties en beleggers.
Dat de ontwikkelende bouwer aardig wat grondposities heeft is natuurlijk gunstig, maar Companje ziet nu al dat de trajecten die voorafgaan aan de uitvoering vertraging oplopen door “stroperige procedures”. Bijna alle ambtenaren bij gemeentes werken thuis en dat helpt niet mee.
Ongewis
Ook bij Jorritsma Bouw met het hoofdkantoor in Bolsward vrezen ze de komende periode voor een dip in de planning, maar dan door opgeschorte aanbestedingen. De Friese bouwer werkt veel voor woningcorporaties. Al het binnenonderhoud aan bewoonde woningen en een deel van het buitenonderhoud zijn direct na het uitbreken van corona tot 1 september stilgelegd, al start een klein deel nu met aanpassingen weer op. Het gaat om een substantiële hoeveelheid werk, waardoor een deel van het personeel tijdelijk niet aan de slag kan. Inzetten bij andere projecten was maar beperkt mogelijk. “En dat kost ons gewoon geld”, zegt commercieel manager Reinier Bron. Dankzij de landelijke versoepelingen van de coronaregels wordt inmiddels weer gekeken hoe lopende onderhoudsklussen voorzichtig opgestart kunnen worden. Nieuwe opdrachten zijn ongewis, omdat de corporaties afwachten hoe het virus en het coronabeleid zich verder ontwikkelen.
Nieuwe werkelijkheid
Dat corona het bedrijf omzet kost staat vast, maar in praktische zin kan Jorritsma redelijk uit de voeten met de nieuwe werkelijkheid, zegt Bron. Net als bij Roosdom Tijhuis verloopt overleg met externe partijen nog steeds overwegend digitaal. Op het kantoor zijn de werkplekken ruim, zodat thuiswerken nauwelijks nodig is. Een deel van de gesprekken met opdrachtgevers, leveranciers en kopers zal ongetwijfeld ook digitaal blijven verlopen als er geen medische noodzaak meer is, verwacht hij. Het scheelt immers veel reistijd en mensen zijn er nu aan gewend. Presentaties lenen zich niet zo goed voor beeldbellen, hebben ze gemerkt. Vandaar dat dat soort contacten nu weer met een beperkt aantal deelnemers fysiek gepland wordt op een geschikte, ruime locatie. Zuur was wel dat dit jaar het 140-jarig bedrijfsjubileum niet groots kon worden gevierd, zoals de opzet was. Jorritsma hoopt dat volgend jaar alsnog te kunnen doen.
Bouwplaats
Op de bouwplaats houdt Jorritsma zich aan alle de coronavoorschriften om het risico op besmetting zo klein mogelijk te houden. Soms knellen de maatregelen. “Op een bouwplaats anderhalve meter afstand aanhouden met alle activiteiten is bijna ondoenlijk.” Veel coronamaatregelen als geregeld handen wassen, niet met te veel mensen tegelijk in de bouwkeet verblijven, afzonderlijk naar de bouwplaats reizen en vaker sanitair en deurklinken schoonmaken zullen de komende jaren zeker nog blijven, verwacht Bron. “Dit is voorlopig het nieuwe normaal. Het is ook maar zeer de vraag of we nog eens teruggaan naar het oude normaal, zoals we dat gewend waren.”
Heimwee
Ondanks de gewenning aan de huidige realiteit kijkt hij soms met heimwee terug naar het coronavrije begin van het jaar dat zo mooi leek te beginnen. “We zaten als bouw in een hele mooie periode met een goede orderportefeuille, we konden mensen goed aan het werk houden en we haalden mooie resultaten. Dat zie je verdampen. We zijn eigenlijk weer in de situatie van een paar jaar terug toen we ook in een crisis zaten. Dit is wel weer een crisis waar we mee te maken hebben en onze omzet daalt substantieel dit jaar. En één ding is zeker: het wordt niet meer zoals het was. Hoe het wel wordt weet ik niet, maar het zal wel anders gaan worden.”